Blauw was vroeger geen kleur

Na het rood van een paar weken geleden gaat het nu over de kleur blauw. In de bijbel is blauw geen kleur. Hoe je ook zoekt, het woord blauw komt in dat oude boek niet voor. Zelfs geen blauw in de Delftse bijbel van 1477, hoewel ze in de stad Delft alles weten van blauw. Hemelsblauw dan misschien? Nou eigenlijk ook niet. In sommige vertalingen staat dat woord maar andere vertalingen spreken over purper. Bijzondere kleur trouwens, purper. Blauwpurper, roodpurper, het komt voor aan de hoven van vorsten, lees maar in de verhalen die staan in het bijbelboek Ester. Een enkele keer ziet een bijbelschrijver een purperen zeil op een schip. Eigendom van een rijke handelsfamilie dus. Want purper is chique en hoort bij de elite. Maar de kleur blauw dan, waarom komt deze niet gewoon voor?

De elite hult zich in blauw

Ik bedacht toen dat de kleur blauw in vroegere tijden helemaal niet zo bekend moet zijn geweest. Het was niet zomaar even uit de natuur te winnen. Het plantje met de kleine gele bloemen en de naam wede levert de kleur blauw, maar niet vanzelf. Eerst is er het geelgroene sap en dat verandert in een bijna alchemistisch proces pas in blauw. In Nederland komt de wede bij mijn weten nauwelijks voor. Blauw kwam in de geschiedenis als kleur pas laat in de mode. Natuurlijk, Julius Caesar schrijft ergens dat de woeste Picten zich met blauwe verf beschilderden als ze ten oorlog trokken. Blauw bestond dus wel. Maar pas in de 13^eeeuw begint de elite, de priesters en koningen dus, zich in blauwe kledij te hullen. Veel later weer, eind 18^eeeuw, zorgde Napoleon ervoor dat al zijn soldaten in indigoblauw lakense uniformen gestoken werden. Dat maakte toentertijd veel indruk.

De helft der mensheid

Tegenwoordig loopt de helft der mensheid in die kleur rond, omdat spijkerbroeken blauw behoren te zijn. Dat blauw werd aanvankelijk gemaakt van het indigoplantje dat voorkomt in de tropen. Tegenwoordig wordt dat spijkerbroekenblauw op andere wijze tot stand gebracht. Natuurlijk, het blauw van de spijkerbroek had en heeft wel te maken met het verschoten blauw waarin al eeuwenlang de ambachtslieden en boeren hun werk deden. Maar dat vale blauw was zo onopvallend dat het echte blauw, dat diepe, rijke blauw waarvoor vele verfbaden nodig zijn, van een andere orde was en dus door de adel werd omarmd. Wordt van die adel ook niet gezegd dat die mensen blauw bloed hebben? Is dat hierom? Misschien, schrijft iemand, was dat ook omdat die adellijke mensen zo weinig in de zon zaten, laat staan buiten werkten, zodat hun huid wit bleef en hun blauwe aderen op armen en benen des te zichtbaarder waren.

Onwrikbaar met één uitzondering

Terug naar de bijbel. Geen blauw dus, ook in de eeuwen daarna niet. Dat merk je nog steeds elke zondag. De liturgische kleuren zijn namelijk groen, paars, rood, wit, roze en desnoods zwart. Maar geen blauw. Toen de kleuren van het kerkelijk jaar werden vastgesteld, speelde blauw geen rol. En toen het blauw later wel in de mode kwam, waren die kerkelijke kleuren al zo gangbaar, dat niemand daar nog iets aan wilde veranderen. Ja, dat heb je met de kerk, vrij onwrikbaar, zelfs als het gaat om een kleurtje. Maar er is in dit verband één grote uitzondering. Dan hebben we het over Maria, de moeder van Jezus. Ergens in de Middeleeuwen kreeg Maria haar blauwe mantel. Het is het lichte blauw dat staat voor haar onschuld en ontvankelijkheid. Het is ook het blauw dat herinnert aan de hemel waar zij haar kind vandaan kreeg en waarnaar ze zelf zou zijn opgestegen.

Het moderne blauw

En verder, ja, wat betekent de kleur blauw tegenwoordig eigenlijk? Dat er een jongetje geboren is, dat is bekend. En er moet meer blauw op straat, zeggen veel mensen. Ze bedoelen de politie. Blauw is sowieso de kleur van uniformen geworden, zoals het ook de kleur van werk is geworden, denk aan de klassieke overall. En als iemand zelf blauw is, dan is hij gewoon dronken. En je kunt een blauwtje lopen, of je blauw ergeren, iemand bont en blauw slaan of ergens staan te blauwbekken. In het laatste geval heeft de kleur blauw te maken met de kou – denk ook aan de kraan die koud water geeft en dus blauw is. In de andere gevallen heeft het blauw te maken met bloed dat niet goed doorstroomt. Vergelijk hoe op medische tekeningen de zuurstofarme aders blauw zijn gekleurd.

Hemels blauw

Misschien dat we, bij nader inzien, voor de kleur blauw in de bijbel wel terecht moeten bij het begrip hemel. Van dat woord, enkelvoud en meervoud, wemelt het in de bijbel. En de mens die omhoog keek naar de hemel, moet het gezien hebben, het blauw. En blauw is niet voor even of gauw, het is altijd. Dat vonden mijn ouders ook trouwens, blauw is voor altijd. Ze waren van de blauwe knoop en hebben dat hun hele leven volgehouden. Trouw aan het blauwe ideaal. En zo zou je ook hun levenslange geloof in de hemel kunnen omschrijven…