Terug naar het overzicht

Commissie

05 februari 2010 /
Ds. Aart Mak

Het heeft wel iets, die commissies. Ze worden vaak genoemd naar de voorzitter. Zo was de afgelopen week de parlementaire onderzoekscommissie De Wit aan het werk. Onderwerp: kredietcrisis. En er was en is ook nog de commissie Davids die moest onderzoeken hoe Nederland betrokken raakte bij de oorlog in Irak. In Groot-Brittannië doen ze dat ook, zelfde onderwerp, zelfde vragen en daar werd de vroegere Prime Minister Tony Blair uren aan de tand gevoeld. Begaafde spreker is die man toch. In Amsterdam kwam eind vorig jaar de enquêtecommissie Noord-Zuid lijn met haar vlijmscherpe conclusies over het boren van tunnels onder de stad. En nog weer niet zoveel jaren geleden was er de Zuid-Afrikaanse Commissie voor Waarheid en Verzoening onder leiding van bisschop Desmond Tutu die de daders en de slachtoffers van de apartheid aan de tafel tegenover zich had zitten.

En zo zijn er meer voorbeelden, maar uw geheugen is weer opgefrist. Het heeft wel iets, zulke commissies, zei ik. Ze zijn op zoek naar de waarheid. Ze willen achterhalen waarom iets fout ging, wie daarvoor verantwoordelijk waren en hoe sommige fouten in de toekomst voorkomen kunnen worden. Maar ook, zoals in het geval van Zuid-Afrika, moet zo’n commissie de waarheid en niets dan de waarheid achterhalen. Er moet, om diep menselijke redenen, gezegd worden wat gebeurd is, wat verzwegen werd, wat zelfs in de officiële berichtgeving verdraaid werd. Daar helemaal werd de oude wijsheid in praktijk gebracht dat je niet kunt repareren en verdergaan als niet eerst de waarheid boven tafel is gebracht. Maar het gebeurt nu ook weer in het proces tegen John Demjanjuk in München. Ook daar zitten mensen bijeen in een rechtbank, het meest oude instituut dat zich bezig houdt met het achterhalen van de waarheid en het antwoord op de schuldvraag. Los van de aanblik van de oude man van wie de aanklacht luidt dat hij in het vernietigingskamp Sobibor meegedaan heeft aan de slachtpartijen, zijn daar de getuigen. Met horten en stoten komen hun verhalen eruit. Wat verborgen leefde in de ziel van enkelen, komt aan het licht voor velen. Dat alleen al, los van de uitkomst van dit proces, is van onschatbare waarde.

Commissies en rechtbanken. Vragen stellen en antwoorden geven, getuigenverklaringen, bewogen pleidooien, vuistdikke rapporten en weloverwogen uitspraken. Het is een menselijke bezigheid waar ik in elk geval nooit genoeg van kan krijgen. Wat is waarheid, zie Pilatus al en gaf vervolgens het slechte voorbeeld door, tegen zijn eigen gevoel in en overigens ook tegen het advies van zijn vrouw in, de onschuldige schuldig te verklaren. Maar dan hebben we het over een corrupte man met teveel macht en te weinig controle op zijn machtsuitoefening. Nee, dan de tafels met commissieleden. Wisselende gespreksleiders. Het is de democratie op haar best, vind ik. Op zoek naar de waarheid en achterhalen waar de macht verkeerd werd aangewend. Sommige mensen stellen zich het goddelijke oordeel ook zo voor maar dan anders. Dan verschijn je voor een troon en daarop zit God met naast Hem Jezus. Iemand, een gedienstige engel met een welluidende stem, leest voor iedereen verstaanbaar voor wat de aanklacht is. De aanklacht gaat over jou. Jij staat daar namelijk als beklaagde. Je hebt je leven geleid en nu moet het laatste oordeel over jou worden geveld. De engel leest en leest. Het is bepaald geen erelijst. Je hoort zelfs wat je gedacht hebt, je hoort ook wat je geweten al veel eerder tegen je zei, maar ook waarvan je niet wist dat het zondig was. Ja, dat kan ook nog. Een andere engel stapt nu naar voren, vat de aanklacht samen en deze hemelse officier van justitie pleit voor eeuwige opsluiting op een afgelegen plek waar het tandengeknars en het geween nooit van de lucht zijn. Jij staat daar te trillen als een riet, want God zelf zal nu uitspraak doen en jij weet hoe rechtvaardig Hij is. Maar dan buigt Hij zich voorover naar zijn rechterzijde omdat Jezus die daar naast Hem zit, Hem aangestoten heeft en Hem graag nog wat in het oor wil fluisteren. God gaat nu weer rechtop zitten, schraapt Zijn keel en met een nauwelijks merkbare glimlach velt Hij zijn vonnis over jou: vrijspraak. Je begrijpt er niets van, wil nog iets zeggen maar wordt al weggeleid naar de eeuwige vrede en de stad waar de straten van goud zijn.

U begrijpt, dit is vrome fantasie maar tegelijk ook weer niet helemaal uit de lucht gegrepen. Veel vorige generaties hebben deze bij het laatste oordeel passende beelden altijd met zich meegedragen. Zouden we ons nu eerder een commissie moeten voorstellen? Een buitenparlementaire enquêtecommissie onder leiding van koning David op zoek naar de waarheid over jouw leven. Het zou wat zijn. Daar komen alle leraren van de middelbare school die je met je gedrag in de gordijnen joeg. De jongens die je nooit koos met voetballen omdat je hen sukkels vond. De verloren liefdes, de door jou over het hoofd geziene hulpvragers. Er wordt een DVD gedraaid met al je vuige verborgen fantasieën. Daar zit je dan. Het is de waarheid. Er zijn ook mensen die zeggen dat ze gezien hebben dat je een uit het nest gevallen vogeltje opraapte en dat je in weer en wind met een collectebus voor de Nierstichting langs de deuren ging, maar het houdt niet over. Hoe moet dat nu verder met jou? Wat doet de commissie? Als een Demjanjuk ontsnappen jou al een paar kreten van pijn. Je weet zelf al te goed dat jouw Noord-Zuid lijn ook ondermaats broddelwerk was waardoor heel wat bouwsels van anderen zijn scheefgezakt.

Maar wat gebeurt? De commissie komt er niet uit. De leden verstrikken zich in enerzijds en anderzijds. Er is altijd een mits, er is altijd een maar. Hier moet wat gebeuren! En dan is daar Superman. Ook moderne mythen hebben een held nodig. Je herkent in hem de nationale ombudsman die jou al eens eerder gelijk gaf toen je klaagde over de bureaucratie. Hij lijkt ook een beetje op een zij, op koningin Beatrix die in haar Kersttoespraak misprijzend sprak over al die jachtigheid in de communicatie van tegenwoordig. Inderdaad, mensen begrijpen elkaar snel verkeerd. Vervolgens glimlacht deze superman en lijkt ineens verdacht veel op de rijdende rechter en zegt dat jij hangende het verdere onderzoek in elk geval de boom van je buren moet terugsnoeien. Achter hem duikt Jetske van den Elsen van de NCRV al op om je te vragen wat je van de uitspraak vindt. Tot je wakker schrikt. Je was in slaap gevallen boven de krant, net toen je las over Geert Wilders en hoe weinig respect hij had voor de rechtbank van wie hij maar drie getuigen mocht oproepen. Hij moest eens weten, onze Geert, hoeveel getuigen hij nog te verstouwen krijgt als hij ooit voor een hemelse rechtbank of commissie moet verschijnen. Net als jij trouwens. Dat weet je nu dankzij deze heldere droom. Wie weet bespaart God zich zo alvast wat moeite door jou tijdens je leven al het nodige inzicht te sturen. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald, nietwaar?

Met muziek van Grieg aan het begin (Holberg Suite) en Rachmaninoff aan het eind (einde 1e deel van zijn 2e pianoconcert). Verder hoorde u Dirk Out improviseren op de melodie van psalm 66. Gelezen werd uit Romeinen 14: 10-12. Het gebed kwam uit de bundel ‘Bij gelegenheid (II)’ van Sytze de Vries.

 

Deel deze column:

Andere gerelateerde columns: