Over vreugde gesproken…      (door ds. Aart Mak)

Ik denk dat voor veel mensen godsdienst nou niet het eerste is waar je aan denkt als het gaat om vreugde. In Nederland lopen op dit moment nogal wat mensen rond die al lang niet meer in de kerk komen, akelige herinneringen hebben en vaak ook wel koesteren, aan de kerk van hun jeugd. En dan vertellen ze je verhalen over een strenge opvoeding, over een kerk die alleen maar dingen gebood en verbood, over ouders die krampachtig proberen te leven naar de normen van de bijbel. Godsdienst is voor die mensen nou niet echt vreugdevol geweest.

Nou is godsdienst natuurlijk, dat zult u ook zelf wel weten, ook wel iets ernstigs. Ons leven is niet alleen zonneschijn, het is ook schaduw, slagregen en bittere kou. En als ik zomaar hier de kerk in loop en mensen vraag dan hoor je dus ook verhalen van spanning, van iemand die belde, een adres waar zorgen zijn, en dat gaat zo, dat weten we allemaal. Het leven is ernstig, en moet je ook ernstig nemen, en je verantwoordelijkheid moet je nemen voor anderen en niet weglopen bij problemen. Maar het leven is ook licht. Het leven is ook vreugde, pret, blijdschap, tinteling, zonlicht.

God zij dank wel ja. Misschien hebben we van dat laatste die vreugde en alles wat daarbij hoort in Nederland wel eens te weinig opgevangen en begrepen. Misschien heeft dat wel te maken met de klimaatzone waarin ons landje zich bevindt. Toch een beetje grauw met redelijk wat regen en vooral ook grijze luchten. Nederland is toch dat land waarvan Marsman dichtte dat brede rivieren traag door oneindig landschap gaan. en dat is een soort karakterisering van het gevoel, de levenssfeer waarin veel mensen oud en jong in Nederland zich toch begeven. Het is niet allemaal zonlicht. Het is niet allemaal vreugde, al kennen we het wel.

Maar nu vandaag schijnt de zon en dat bedoel ik figuurlijk, want het is Pasen geweest en het is nog steeds Pasen. In de kerk is Pasen een feest dat 40 dagen duurt tot aan de Hemelvaart. En die 40 dagen heb je met elkaar nodig om te beseffen dat het licht echt overwint. Christus opgestaan uit de doden. We hoeven niet tenslotte benauwd te zijn en verstrikt te zitten in onze eigen kwalen en verdrietigheden en zonden zelfs ook. Christus die komt zomaar bij ons als een lichtende gestalte, als de hoogste engel van God, zou ik haast zeggen en hij komt bij ons staan. Daar waar wij de deuren en ramen dichtgespijkerd hebben gaat hij er dwars doorheen en zegt tegen ons, net als tegen de discipelen 20 eeuwen geleden: 'vrede voor jullie, vrede'. En dat stroomt als het ware door zijn handen heen, die vrede, want ook Christus weet van verdriet, juist hij. En zeker van pijn hebben en lijden. Maar hij staat er met zijn gewonde handen en hij zendt ons zijn vrede toe en het straalt van hem af. God is liefde, God is licht. En al ben je bang je hoeft tenslotte nooit benauwd te worden dat God je in de steek zal laten.

Dat is het verhaal van de opgestane Christus. En daar zijn wij, wij die onze huisjes, levenshuisjes, al te vaak dicht timmeren, met onze zorgen, met dingen waar we niks meer mee te maken willen hebben, met onze angst om opnieuw gekwetst te worden, met onze behoefte om dan maar alleen op je kleine plekje te blijven en zo min mogelijk mensen te zien. Maar Christus breekt daar doorheen en ik hoop dat u dat voelt, dat u God zij dank een mens bent geschapen door God.

En als God een mens schept dan stuurt hij ook licht naar die mens toe. En als die mens dat vergeet dan zendt God dat opnieuw en telkens opnieuw om het maar nooit te vergeten. En Pasen is voor mij dat prachtige feest, het grootste feest van de kerk, Pasen is ook voor mij het feest van de hoop die leven doet, het geloof dat het goed komt, de optimist die niet meer omziet en vooruitkijkt. Dat moet zeker gezegd worden tegen ons, pessimisten die we vaak zijn. Pessimisten zeggen we natuurlijk niet. We noemen ons realisten. Maar we zitten vaak vast in de modder en denken op vaste grond te staan, met onze beide benen. En we denken dat we weten hoe de wereld in elkaar zit met al haar nieuws, maar we vergeten dat nieuws tussen mensen vaak overheerst wordt door slecht nieuws. Anders zou het niet interessant zijn.

Maar dat goede nieuws waar het in de bijbel overgaat en waar het tussen mensen ook persoonlijk over gaat, die blijdschap die het leven toon zet, daar gaat het om. Pasen! En daar word je optimistisch van. En optimisten zijn vreemde wezens. Weet u dat? Want als het land vol distels staat vinden ze nog altijd ergens een bloemetje. Waar niets meer groeit en alles verdord is,  daar vinden optimisten altijd toch een oase in de woestijn. Optimisten geloven in de vruchten van Gods geest. We zongen het net. De liefde, de vrede en de vreugde.

De pessimisten hebben van de vruchten nog nooit gegeten en sterven misschien wel lang voor ze echt doodgaan. Maar de optimisten zullen in Jezus naam overleven. En ik weet heel goed dat u allemaal een eigen karakter heeft en dat het bij de een wat zwaarder en bij de ander wat lichter is en dat je dat altijd niet kunt veranderen.

Maar ik weet zeker dat u toch zoekt naar het licht en de goede boodschap. Ik heb eens iets gelezen van een meisje van 15 jaar. En dat meisje schreef, en ze had al aardig om zich heengekeken, vond ik, in het leven. ' Er zijn' schreef ze, 'mensen die ernaar streven om gelukkig te worden. Die mensen denken vaak: als ik maar bereik wat ik kan bereiken, dan ben ik gelukkig.’ Maar zij, de 15-jarige, schrijft: 'ja maar dat lukt natuurlijk nooit, en daarom zijn mensen vaak ongelukkig'. Want in het leven kun je een hele hoop doelen stellen, maar je haalt ze vaak niet. Zo van later als ik groot ben dan.. Ja ja, maar je vergeet vandaag. En dat meisje schrijft dan tenslotte: 'ik hoop maar dat als ik nog eens doodga dat ik mijn leven dan met een feest van mijn oma kan vergelijken. Want zo'n feest van m'n oma, dat gaat dan bij mij zo. Eerst heb ik er geen zin in, en als ik er dan ben, bij mijn oma, dan is het af en toe best leuk, en achteraf als ik terugkijk op het feest bij mijn oma, dan ben ik zo blij dat ik gegaan ben. ' Ik hoop', zegt dat meisje, 'dat als ik een keer doodga, dat ik dan zo op mijn leven kan terugkijken’.

Wat heeft zij nu begrepen? Volgens mij wat dankbaarheid is. Dankbaarheid is een woord dat altijd rijmt op vreugde. Dankbaarheid is een kunst van leven. Ik weet al te goed zelf ook hoe het gaat in het leven. Dat je soms voor keuzes komt te staan waarin het eigenlijk kiezen is tussen twee kwaden.

Dat je soms overvallen wordt door berichten over jezelf van een specialist, inderdaad, of berichten van vrienden, vriendinnen of familieleden. En ze boren je, als je niet uitkijkt helemaal de grond in. En ik hoorde net voor deze dienst van een jonge vrouw van 40, twee tumoren in haar hoofd, en de dokter had gezegd: 'Dat is het laatste voor je, het spijt me, ik kan er niets meer aan doen.’

Al die berichten, soms kennen we ze aan den lijve al te goed. En toch, daarom noem ik het levenskunst, toch die dankbaarheid ergens in je hart blijven dragen. En als je het zelf niet oppakt,
kijk dan alsjeblieft eens om je heen en geniet bijvoorbeeld van kinderen of van vrolijke mensen of als u in Amsterdam bent kijk eens op het Leidseplein en zie daar de artiesten op hun fietsjes rondscharrelen. Kijk naar de mensen hoe ze zitten te genieten van de zon. Het leven verandert er misschien niet door, hoewel? Als mensen tinteling in hun ogen krijgen en iets van dankbaarheid uitstralen, moet u eens kijken hoe ze de grootste gevaren kunnen trotseren, en hoe sterk ze vanbinnen kunnen worden om het toch aan te kunnen. Moet je eens opletten. En als christen zeg ik: 'dat is dankbaarheid'. Dat je in het leven, dat je probeert te leiden, waarin je misschien idealen hebt en bepaalde doelen en dat soms met heel veel druk en prestatiedrang probeert te realiseren. Dat je tegelijk beseft: uiteindelijk is het leven gegeven. En zijn we kinderen, ook als volwassenen die met hun hand openstaan en even niet kijken, vervolgens kijk je en die hand is gevuld. Waarmee? Met die kleine dingen. Een gebaar, een glimlach, een enkele zin in een goed gesprek, een kaartje. Er zijn zoveel dingen die mensen elkaar geven. Dingen in de natuur, het licht van de zon. Er is zoveel om dankbaar voor te zijn.

Ik geloof, ik weet zeker dat dat ook een van de essenties was van de boodschap van Jezus van Nazareth, de Christus, dat hij - moet u zich voorstellen: eeuwen gelegen - in een tijd dat velen tot de bedelstaf waren veroordeeld, arme boertjes die moesten sappelen op een klein stukje veld. Mensen wier land die bezet was door de heerszuchtige Romeinen. En toch straalde Christus licht uit.
En toch raakte hij mensen aan, de kreupele, de lamme, de blinde, de dove, de doden zelfs. Om maar te laten zien mens je bent iemand, je mag leven, je bent in Godsnaam een gelukkig mens. Zei hij het niet: 'zalig jullie, en zalig jullie en zalig jullie'. Dat is leven in dankbaarheid. Dat is leven in Godsnaam. Dat is Pasen. Pasen is het licht dat overwint, is de dood die overwonnen wordt, door die grote kracht van God, die zelfs de aarde deed beven. Geen mens was erbij en het graf werd leeg en daar stond ineens weer Christus te midden van zijn leerlingen en ze geloofden niet, ze konden het niet geloven. Maar hij was er echt. En toen gingen ze het voelen en ze gingen het zien en betasten zoals Thomas die het maar niet wou zien en geloven. En Christus leeft. Dat is het grootste wonder ter aarde. Dat is een kracht die over de aarde is gaan stromen, twintig eeuwen geleden, en nog steeds stroomt. En je kunt het allemaal met een open hart bij je toelaten.

Laat u toch alstublieft niet gek maken door de reclame van tegenwoordig, hoe geestig hij soms is. Laat u niet gek maken door de reclame, want het suggereert een vorm van geluk die te maken heeft met hebben. Het suggereert dat je jong en gezond moet zijn om maar iets te voelen van het fijne grootse leven. Laat u daar niet misleiden. En wordt niet jaloers op mensen die met een grote auto voorbij zoeven, of mensen die praten over dure vakanties. Wordt u daar alstublieft nooit jaloers op. Want daar gaat het niet om. En als je de mensen leert kennen, dan zie je ook dat elk huisje zijn kruisje heeft en dat zoveel mensen maar wat zoeken zonder het te vinden en het proberen maar het lukt ook vaak niet. Besef alstublieft dat het echte geluk, de ware vreugde, allang in uw eigen hart gezaaid is. Dat het te maken heeft met stilte, met verwondering, met niet kijken maar zien. Niet met horen, maar luisteren en dan valt er zoveel te horen en te zien en je te verwonderen. De vreugde zit in kleine dingen. Dat is ook de kracht van Toon Hermans. Ik noemde hem even aan het begin van deze viering. Toon Hermans is de levenskunstenaar die ook het verdriet kent in zijn leven, het verlies van zijn vrouw Rietje.

Maar toch dat licht heeft vastgehouden, en elke keer weer opnieuw met zijn lichtvoetigheid en zijn fantastische taalgebruik laat zien dat er zoveel is en blijft om van te genieten. De vreugde zit in de kleine dingen. Maar ben ik dan niet een zondig mens hoor ik sommige mensen zeggen? En is God dan niet een strenge God?

Hij rechtvaardig en wij moeten boetvaardig zijn. Dat is natuurlijk iets wat in de Nederlandse godsdienst ergens ingeplant zit en wat veel christenen zeker de calvinisten in hun bloed zit. We leggen onszelf bepaalde dingen op. We vinden dat we van alles moeten.

En we projecteren dat allemaal in andere mensen. Die zullen wel vinden dat wij…, en zo denken we maar door. Er zijn maar weinig mensen die de vrijheid kunnen opbrengen en de ruimte nemen en eigenlijk denk ik het lijntje naar boven vertrouwen, om te zeggen: ik mag er zijn. Mijn ogen zijn de dragers van het licht van mijn ziel en ik bid tot God en ik dank God elke morgen dat ik wakker word, en aan het eind van elke dag dat ik weer heb mogen leven. Wat kan het jou schelen wat andere mensen van je denken?

En zo kan het je overkomen dat de kamer waarin je leeft zomaar volloopt met helderheid. Uit alle hoeken wuift de morgen je toe en opnieuw hurk je en met je handen betast je de vloer. En dan denk je misschien bij jezelf als je over God nadenkt: O God waarom raakt u nou nooit eens moe van mij? Want zo vaak eerder hebt u mij met uw licht begenadigd. Telkens glijdt dat licht weer van mij weg want ik kan het eigenlijk niet aan. Leven in het licht. Maar elke keer komt u weer met uw licht, en ik voel me een kind dat spelen wil, weerloos jong, brutaal. En ik voel uw licht dat lachend zit op mijn schouders. Het leven - dat geloof ik- ik zeg het zomaar tegen u. Het leven is bedoeld om de tinteling op in je huid te voelen hoe jong of oud je ook bent. En denk nooit al zeggen mensen het soms wel, als je oud bent dat je afgeschreven bent, en denk nooit als je jong bent dat je er nog niet bij hoort omdat je het leven nog niet kent, denk nooit als je man bent dat je niets snapt van gevoelens, denk nooit dat als je vrouw bent dat je niets begrijpt van organiseren en hoe de wereld in elkaar zit. Wees mens en ervaar hoe compleet God jou geschapen heeft.

De tinteling van het leven. Denk aan Jezus die over het water liep. Heer en meester over het leven. Luister naar muziek bijvoorbeeld van Johan Sebastiaan Bach. Laat je ontroeren door een kind en durf soms te lachen, zo te lachen dat de tranen van vreugde je over de wangen rollen. En lach vooral ook vaak om jezelf. Ik weet het,

de bijbel lijkt vaak geen vrolijk boek, misschien ook wel door die zwarte kaftjes die wij erom heen hebben gemaakt en dat geloof dat het toch allemaal echt waar is en dat we alle regels van die bijbel moeten kunnen toepassen. Het lijkt vaak geen vrolijk boek maar vergeet nooit: het begint met het paradijs en het eindigt bij het nieuwe paradijs, de nieuwe hemel en de nieuwe aarde.

En tussendoor zijn de mensen zoals u en ik op weg. En lees dan goed ook in de bijbel en zie hoe sommige mensen gebukt gaan, maar ook opstaan en gaan zingen. En lees hoe sommige mensen opstaan tegenover anderen en zeggen: 'Ik laat me niet knechten, ik ben een kind van God, ik mag zeggen wat in mij leeft, ik mag laten zien wat ik geloof. En David in dat kostelijke verhaal, David de man die ook zoveel heeft meegemaakt. Dat kostelijke verhaal waarin David met al zijn koninklijke waardigheid uit pure vreugde als de ark dan eindelijk  naar de stad van David wordt gebracht. Dat hij voor die ark uitgaat. En dat hij zichzelf vergeet. Vreugde is ook jezelf vergeten in zekere zin. Je eigen ego en je egoïsme en je belangen. En hij gooit zijn kleren af en met een lendendoek danst ie daar voor het volk uit.

En mensen denken misschien wel is dat nou een koning? Is dat nou de voorganger van ons allen? En daar uit het hoge raam van het paleis kijkt Michal de dochter van Saul toe. Heeft ze iets van Sauls karakter? Ze kijkt naar David en minacht hem: is dat nou haar man, haar koning? Is dat nou status en aanzien? Maar de vreugde stroomt door David heen. David de dichter van zoveel psalmen. David, de mens met een groot hart. De David die wil zingen, het uitzingen, het uitjubelen. Hij vergeet al zijn koninklijke kapsones en hij danst en huppelt. Dat is vreugde. En vreugde maakt mensen gelijk aan elkaar en open voor elkaar.

Herinner u maar die momenten dat er gelachen werd als u ergens was. Echt gelachen niet om een flauwe grap, niet lachen om iemands z'n gebreken maar echt lachen om de humor van het leven. Pasen is dat heerlijk feest. Die vreugde van herkenning. Allemaal zijn wij mensenkinderen en allemaal hebben wij zorgen. Maar Jezus is sterker dan de dood. En wij zijn nog steeds bang, o ja, zo bang om dood te gaan, en bij leven bang voor gezichtsverlies. Maar Jezus komt bij ons en hij zegt met zijn doorboorde handen 'Vrede zij u.’ Leef mens, leef alsjeblieft en maak er wat van. En weet dat ik je zegen en dat jouw kracht bij je is.’ Zoiets.  Nog een keer Toon Hermans. Tenslotte. Hij zegt ergens: Als nou die mensen tegen u zeggen: Meneer, mevrouw hoe maakt u het? Als ze dat nou zeggen tegen u? Weet u wat u dan moet zeggen? Meneer, mevrouw ik ben nog bezig. Het is nog niet af. Amen.