Het was een week om veel wijze lessen te trekken. Zeker degenen die menen dat het leven maakbaar is en dat willen gelijk staat aan kunnen, moesten wel even slikken. Een sportman, een toonbeeld van discipline en kracht, haalt niet de gouden plak die bij wijze van spreken al voor hem klaar lag en waar hij zich vier jaar voor in het zweet gewerkt heeft. Een minister met dezelfde naam, alleen anders geschreven, zat erbij en keek ernaar toen het kabinet waar ze deel van uitmaakte, ten onder ging. Zij wilde zo graag haar klus, minister van milieu zijn, afmaken maar nu is het voor haar en voor haar partij waarschijnlijk ook, voor jaren voorbij. In Duitsland werd de lutherse bisschop Margot Kässmann een week geleden aangehouden wegens rijden onder invloed. Zij, geruchtmakend en populair in haar land, vond het een grote fout en besloot af te treden. Ed Nijpels doet iets vergelijkbaars. Hij was voorzitter van het ambtenarenpensioenfonds ABP maar besloot af te treden omdat hij ook iets had met de bank van Dirk Scheringa en dat onderzoek wilde hij niet in de weg zitten. En dan ook nog dit. Het door zijn warme klimaat en bloemenweelde bekend staande eiland Madeira, is veranderd in een modderig en chaotisch landschap waar talloze dode mensen en dieren in worden gevonden. 

Ik moest denken aan de titel van een boek van de psycholoog René Diekstra, het heet: ‘Als leven pijn doet’. Daarin beschrijft hij uitgebreid hoe vaak een mens te maken krijgt met verlies en hoe je je daar tegen kunt wapenen. Je moet volgens hem leren om tegen je verlies te kunnen. Want wie zijn verlies neemt, neemt zijn vrijheid. Soms is verlies juist nodig om verder te komen, soms moet je jezelf verliezen om jezelf te hervinden. Het leven is een spel van tegenstellingen dat je alleen kunt spelen als je bereid bent mee te gaan met de golfslag van winnen en verliezen. Ja, ik zei u al dat het een week was om veel wijze lessen te trekken. Ik moest ook denken aan een andere titel van een boek: Als ’t leven teleurstelt. Het werd geschreven door de rabbijn Harold S. Kushner, bekend ook in Nederland van zijn vele vertaalde boeken. In dit vrij recente boek trekt de in 1935 geboren rabbijn van Massachusetts lessen uit het leven van de grote bijbelse figuur Mozes. Mozes is de man wiens leven heroïsch lijkt, hij verlost een volk uit zijn slavernij, hij staat bekend als iemand met wie de Eeuwige vertrouwelijk omging. En toch moest hij leren incasseren, voortdurend in conflict met zijn onwillige volk en tenslotte heel alleen, toen hij het Beloofde Land niet binnen mocht gaan. Kun je, dat is waar dit boek over gaat, van zo iemand leren om te gaan met verlies en teleurstelling geen kans geven bitterheid te worden?

Toen herinnerde ik met dat deze Amerikaanse rabbijn lang geleden nóg een boek had geschreven dat toen onder gelovige mensen in Nederland veel aandacht trok. Dat boek schreef hij naar aanleiding van de dood van zijn zoontje dat stierf aan progeria, een ziekte die gekenmerkt wordt door een snel verouderingsproces. Dat boek heette Als ‘t kwaad goede mensen treft en het sloeg indertijd in als een bom. Het gaat over wat een mens allemaal te verwerken krijgt in haar of zijn leven en hoe je in dat licht nog iets zinnigs kunt zeggen over de almacht en rechtvaardigheid van God. En ik zal u zeggen waarom ik nu juist het boek met deze titel aanhaal. Want wat mij echt trof de afgelopen week en moeilijk wilde wijken uit mijn gedachten, was het verhaal over wat gebeurde met een Nederlands echtpaar. Hij was nog geen 35, zij nog geen 34. Ze woonden in Winkel, Noord-Holland. Hij werkte in het bedrijf van Dirk Scheringa. Hij en zij, Richard en Rowena, waren dolgelukkig met elkaar maar het kind waar ze zo naar verlangden, kwam niet. Zwitserse dokters ontdekten vruchtbaarheidsproblemen waarvoor geen oplossing was. Ze besloten zich aan te melden voor een adoptieprocedure die uiteindelijk zes jaar zou duren. Toen kregen ze een bericht dat hoop gaf, eind 2008. Ze zouden een kind mogen adopteren. Een paar maanden later gebeurde er een wonder, Rowena werd zwanger. Onverwacht, onbegrijpelijk. Het stel was dolblij maar ook bang. Want ze wilden het adoptiekind dat ze van foto’s kenden en over wie ze al uitgebreid contact hadden, niet kwijt. Hun zoontje werd in de zomer van 2009 geboren. Groot geluk. In de herfst van 2009 stortte het imperium van de DSB bank ineen, wat een ongeluk. Maar op 9 januari 2010 stapten Richard en Rowena op het vliegtuig om hun adoptiekind te ontmoeten en op te halen. Groot geluk. Hun eigen kind bleef thuis, verzorgd door een van de grootmoeders. En toen gebeurde het, op 12 januari van dit jaar, dinsdagmiddag. Ze lagen in hun hotelkamer samen met hun nieuwe kind Arnaud een middagslaapje te doen, in afwachting van hun reis terug naar Nederland. Hun hotel stond in een buitenwijk van Port-au-Prince, Haïti. De aarde beefde. Ook hun hotel bezweek en stortte in. Richard, Rowena en hun nieuwe kind Arnaud behoorden tot degenen die omkwamen en wier lichamen later werden gevonden en geborgen door reddingswerkers.

Ik zei al, het was een week om veel wijze lessen te trekken, maar ik weet niet goed wat voor les ik hieruit moet trekken. Als het kwaad goed mensen treft, stopt het denken, trekt het gevoel zich terug en valt de hemel als het ware omlaag. Die bestaat dan even niet meer. De hemelbewoner geeft ook niet thuis. Iemand als Kushner die zijn beroemde boek juist hierover schrijft, gelooft niet dat het lijden Gods manier is om mensen waardevolle lessen te leren over nederigheid en spirituele kracht. Hij gelooft dat het menselijk lijden een kwestie van willekeur is. Mensen maken niet een tragedie mee omdat God ze dat heeft opgelegd. Kushner geeft argumenten dat mensen kunnen kiezen tussen goed en slecht. Maar God zal zich er niet mee bemoeien. Dat is ook zijn verklaring voor de Holocaust, de collectieve moord op het Joodse volk. Als God volgens Kushner dan geen rol meer speelt in ons dagelijks leven, moet hij wel uitleggen wat gebed en geloof inhouden. Hij zegt dan dat God sterkte geeft aan mensen die bidden en troost geeft aan mensen die geloven.

Dat is niet weinig maar misschien vindt u het vooral niet veel. God alleen maar als iemand die kracht en troost geeft. Doet God dan verder niets? Is God, zo hoorde ik pas iemand zeggen, niet een soort onzichtbare klusjesman die lang niet overal tegelijk kan zijn, maar toch wel hier en daar wat ontstopt, repareert of vlottrekt? Ik zou het eigenlijk niet weten. Ik weet wel dat niet alleen het leven maar ook het geloven vaak anders gaan dan je denkt of hoopt. Het leven laat zich niet vangen in regels en het geloof niet in dogma’s. Geloven kun je bij nader inzien nog het beste vergelijken met topsport: je moet veel en hard werken en bereid zijn vaak op je gezicht te gaan, te verliezen dus, om soms een enkele keer dat duizelingwekkend mooie gevoel te krijgen dat alles klopt en dat je weet waarom je leeft ... We luisteren naar het Agnus Dei uit de Missa Criolla van de deze maand overleden componist Ariel Ramirez.

Met muziek van Grieg en Rachmaninoff. Verder hoorde u het Agnus Dei uit de Missa Criolla van Ariel Ramirez. Gelezen werd uit Numeri 11: 10-12. Het gebed kwam uit Zeggen & Zwijgen van o.a. Marcel Barnard.