Luistert u nog wel eens eerder naar de radio op zondagmorgen? Nog veel vroeger dan kwart over negen, de tijd van dit programma? Zo ja, dan behoort u waarschijnlijk tot de trouwe luisteraars van De Andere Wereld van de IKON op Radio 1, zondagmorgen vroeg. Dan weet u ook dat de raad van bestuur van de Publieke Omroep besloten heeft dat dit programma per september dit jaar moet verdwijnen. Of het nog helpt als u protesteert, weet ik niet. In elk geval gaat de interkerkelijke omroep zelf tegen dit besluit in beroep.

Dit is het zoveelste signaal dat wij in een steeds meer versnipperde maatschappij aan het terecht komen zijn. De Publieke Omroep en zeker Radio 1, wil volgens zijn eigen regels hoogwaardige journalistiek bedrijven en pluriform zijn. Dat betekent dus een publieke radio waarin feiten en meningen klinken, waarin achtergronden van het nieuws en beschouwingen over betekenis en doorwerking naast elkaar kunnen staan. En dat raakt dus ook aan levensbeschouwing en geloof, in alle diversiteit, als weerspiegeling van de Nederlandse samenleving. Zo leek het allemaal bedoeld en temidden van de commerciële en vaak schreeuwerige andere geluiden op de radio was ik blij met de publieke omroep. Maar de individualisering zet door en het bestuur van de publieke omroep wil nu alle levensbeschouwing weghalen van de andere zenders om die op een nieuwe zender bij elkaar te zetten. Dus alle omroepen die geloof in hun pakket hebben, zoals de EO, NCRV, KRO maar ook de IKON, RKK en de omroepen van joden, moslims, boeddhisten en hindoes mogen allemaal naar het reservaat dat Radio Zeven gaat heten. Waarom? Omdat men de levensbeschouwelijke programma’s van al die omroepen nu te versnipperd over te veel zenders vindt.

En zo komt er in deze maatschappij zo langzamerhand voor elk wat wils maar het gevolg is dat er nog nauwelijks uitwisseling van meningen en kruisbestuiving van geestelijke stromingen plaatsvinden. Levensbeschouwing is een soort hobby aan het worden. Radio Zeven wordt eigenlijk een Multireligieus Radio Bloemendaal en ik kan me niet goed voorstellen wie daar al te lang naar luistert. Alleen maar geloof zonder samenhang met het gewone leven, nieuws, cultuur en menselijke wederwaardigheden is als het eten van een maggiblokje zonder het water en de groente van de soep eromheen. Bovendien is dit het ultieme ieder voor zich en God voor ons allen op een radiozender met de aantekening dat voor de rest van de samenleving alleen nog maar zenders en programma’s bestaan waar de woorden God en geloof niet meer vallen.

Dat is pas echt versnippering! In plaats van sociale verbanden en publieke platforms krijgt deze maatschappij ook geestelijk steeds meer trekken van een consumptiemaatschappij. Alles wordt op de maat van het individu gesneden. Een samenleving waarin je anderen en andere meningen tegenkomt en daarmee iets moet, raakt steeds meer uit zicht. Dat zie je ook aan de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer. Haast geen Nederlander is nog lid van een politieke partij. Slechts een handjevol mensen leest de programma’s van de politieke partijen. Dus is er de Stemwijzer uitgevonden of het nog veel betere en meer verfijnde Kieskompas. En zo zullen velen onder wie ook ik de komende weken kijken welke partij het meest bij haar of zijn mening past. Het is zoals het is, maar ook hier zie je hoe het individu bepalend is geworden. Een hoger principe, bijvoorbeeld van een gemeenschap met bepaalde waarden, is van steeds minder belang. Een meningsvorming binnen een groep, met alles wat daarbij hoort aan botsing en verheldering, een idee dat je ergens bij hoort en dat je dat doet met allerlei van elkaar verschillende mensen, behoren steeds minder tot de bagage van de alsmaar calculerende burger. Dat is al een tijd gaande en daar is ook religie het slachtoffer van. Geloof is namelijk bij uitstek geschikt om samen te beleven en je ook door God die meestal spreekt via anderen, te laten gezeggen.

Maar zelfs binnen de wereld van het geloof is deze versnippering al lang gaande. In het dagblad Trouw vertelde de bijbelwetenschapper Hans Snoek dat hem was opgevallen hoe protestanten in Nederland die de bijbel lezen, alleen dát geloven wat past in hun denkraam. Alleen wat aansluit bij het menselijk verstand en de eigen ervaringen mag er zijn. Al het andere, dat wat je nog niet wist, wat je op het andere been zet, wat je je nauwelijks kunt voorstellen zoals Abraham die een stem hoorde, laten de meeste Nederlandse protestanten voor wat het is. Dit is volgens Snoek in grote tegenstelling met mensen van het Leger des Heils en helemaal de bijbellezers in andere werelddelen als Afrika en Azië. Veel moderne Europeanen zullen zeggen dat de mensen daar wat achterop lopen. Maar ze hebben zelf niet in de gaten hoe ze een eeuwenoud boek filteren met hun eigen vooronderstellingen. Alsof de werkelijkheid niet groter mag zijn dan wat de westerse mens voor mogelijk houdt.

En zo construeren we onze eigen spiegelbeelden en echo’s. We zien en we horen alleen nog maar wat bij ons past. De verzuiling die vroeger zo kenmerkend was voor Nederland en waarvan velen zeggen dat we die gelukkig te boven zijn gekomen, is helemaal niet verdwenen. Integendeel. Wij hebben inmiddels bijna allemaal onze eigen, persoonlijke zuil. We luisteren en kijken alleen maar naar wat ons aanstaat. De gelovigen moeten niet elkaar maar hun eigen geluid opzoeken op Radio Zeven en wie graag luistert naar Elvis Presley of Anneke Grönloh gaat over een tijdje luisteren naar de nostalgische zender Radio Vijf, speciaal voor vijftigplussers. En zo is alles in deze maatschappij een supermarkt geworden. Je vult je boodschappenkarretje met je eigen spullen en gaat in de rij staan, achter elkaar, bij de kassa. Vroeger bij de bakker hoorde je nog wat de ander bestelde en sprak je elkaar nog eens. Ik geef toe, meestal wordt de soep niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. En op Koninginnedag pas en op 4 mei binnenkort is er weer zomaar sprake van een samenleving. Maar we hebben nauwelijks in de gaten hoe het rijke, filosofisch gevoelig en cultureel bepalende, christelijke geloof van een al marginale positie nu zelfs in een soort getto verzeild raakt. We zullen zien en horen wat gaat gebeuren. Voor vandaag wens ik u een heerlijke zondag!

Met muziek van Grieg aan het begin (Holberg Suite) en Rachmaninoff aan het eind (einde 1e deel van zijn 2e pianoconcert). Verder muziek van Joseph Vitarelli uit de film ‘John Adams’ en psalm 98, de psalm die hoort bij deze zondag, zondag Cantate. Gelezen werd uit Lucas 13: 20-21. Het gebed kwam uit de bundel ‘Zeggen & Zwijgen’ van o.a. Marcel Barnard.