Wat is er eigenlijk terecht gekomen van het plan van Google? Dit door een vernuftige zoekmachine groot geworden bedrijf wilde ooit zestien satellieten laten lanceren om de resterende drie miljard mensen die nog geen internet hebben, van dat medium te voorzien. Het geeft mij reden om u iets te vertellen over internet. Want internet laat als geen ander zien in wat voor tijdsgewricht wij ons met elkaar bevinden.

Hoe het begon

Internet is uitgevonden in het Amerikaanse leger ten tijde van de Koude Oorlog. Computers, al eerder uitgevonden, werden toen onderling met elkaar verbonden. Men kon, aanvankelijk nog ingewikkeld, communiceren via de toen nog grote en logge computers. Als bekend heeft internet sinds de jaren ’80 van de vorige eeuw een grote vlucht genomen. De computer werd handzaam en brak door als massaproduct. Zeker toen we via de zogenaamde breedbandverbindingen grote hoeveelheden teksten, foto’s, films willekeurig welke kant op konden laten gaan, werd de personal computer (de PC) deel van de meeste huishoudingen. Veel Europeanen, Amerikanen en Aziaten hebben tegenwoordig een e-mailadres. Daarmee kun je persoonlijke berichten toesturen en ook ontvangen.

Veel mensen hebben een eigen website. Dat is een eigen plek in de grote digitale ruimte waar iedereen kan kijken bijvoorbeeld wie je bent, hoe je eruit ziet, wat je doet enzovoort. Alle bedrijven en alle overheidsinstanties hebben tegenwoordig een website. Vliegtuigtickets bestel je tegenwoordig doorgaans via internet. Het eerder genoemde Google is groot geworden omdat er in dertig jaar tijd zoveel websites zijn gekomen dat niemand de weg in die doolhof nog kon vinden. Dus zijn er zoekmachines gekomen. Daar zijn er vele van, maar de bekendste is de door Larry Page en Sergey Brin uitgevonden zoekmachine die zelfs een nieuw werkwoord heeft veroorzaakt: googelen. Binnen een paar seconden dring je door in deze wereldwijde catalogus van tientallen miljoenen websites.Genoeg over de achtergronden. Nu de evaluatie.

Voordelen van internet

De voordelen van internet zijn enorm. Denk er eens aan hoe hierdoor heel veel thuis werken mogelijk is geworden. Het is in veel gevallen niet nodig je te verplaatsen om toch je werk te kunnen doen: thuis, achter de computer, met internetverbinding. Daarnaast kunnen we over de hele wereld in principe met iedereen communiceren. Binnen no-time kunnen heel veel mensen van een nieuwsfeit op de hoogte worden gebracht. Ouders en geëmigreerde kinderen chatten met elkaar. Vooral jonge mensen kletsen met anderen van hun leeftijd op Hyves. Via internet ontmoeten mensen anderen die ze anders nooit zouden hebben ontmoet. In de heel persoonlijke sfeer zijn daar de relatie-websites een voorbeeld van. Man zoekt vrouw of omgekeerd, gaat in heel veel gevallen nu via internet. Daarnaast bevat dit medium een schat aan informatie. Als je tegenwoordig even niet weet naar welk eiland Napoleon definitief werd verbannen, zoek je dat niet meer in een boek op, maar zoek je op internet. Een getrainde zoeker weet het antwoord binnen tien seconden.

Ik herinner me nog dat zo’n vijfentwintig jaar geleden sommige mensen dachten dat internet de sleutel was voor vrijheid, gelijkheid en broederschap voor elke wereldbewoner. Ik gebruik bewust de termen van de Franse revolutie. De wereld als één grote vrijhandel, een digitale marktplaats. De wereld als een dicht netwerk waar geen machthebber nog informatie kan achterhouden. De stem van het volk die nooit meer verdonkeremaand kan worden. Maar het is allemaal anders gelopen.

Schaduwkant

Dan volgen nu de nadelen. Internet is ook een riool waar mensen hun dommigheid en slechtheid als een soort uitwerpselen over het wereldwijde netwerk verspreiden. Ik doel nu op de fora, dat zijn plekken op het internet waar mensen met elkaar in gesprek gaan. Nogal eens, ook in het voorbeeld waaraan ik nu denk, zijn dat gelegenheden om te roddelen over anderen en een gevaarlijk mengsel van egoïsme, prietpraat en onbeschoftheid op te dienen. U weet allemaal ook van het bestaan van pornowebsites. Daar wordt veel geld mee verdiend. Kinderporno mag uiteraard niet, maar er is nu een boek verschenen dat onder de titel ‘Onzichtbare ontrouw’ de problemen van volwassenen en internetseks schetst. De titel zegt genoeg. Internet is in dit geval een grote fantasiewereld die suggereert dat het allemaal echt is. En dan zwijg ik maar over het criminele gebruik van internet, de nepberichten, de manipulatie van het nieuws en het donkere web waar de meest ranzige en vreselijke zaken worden verhandeld.

Glocaal

Maar internet maakt van de wereld één groot dorp. Je kunt bij wijze van spreken bij iedereen in huis kijken. Het woord glocaal is hier van toepassing, dat is een combinatie van globaal en locaal. Internet zorgt dat mensen hun eigen gemeenschappen kunnen vormen, digitaal op reis kunnen gaan en kunnen zwerven (surfen heet dat). Mensen van tegenwoordig willen veel weten, overal kijken, ergens niet te lang bij stilstaan, bondgenoten maken en ook weer verder trekken en het liefst hun eigen gedachtewereld vormen. En tegelijk is dat heel bedrieglijk. Want wie kan tegenwoordig nog bepalen wat waar is? Is wat je zegt wel echt en wat je ziet waar of niet? We lijken met elkaar meer op de bedrieglijke Jacob die met beestenvellen op zijn armen zijn vader erin liet tuinen dan op zijn robuuste broer Esau die altijd zei waar het op stond. Dat is de prijs van het informatietijdperk waarin wij leven en dus van het medium bij uitstek dat daarbij hoort. Wij kunnen alles weten, maar de vraag blijft of het op realiteit berust, of het ons werkelijk wijzer maakt en of het ergens goed voor is. Het is ook met dít medium net zoals indertijd bij de telefoon. Hiermee kun je met iedereen over alles praten zonder dat je het huis uit hoeft, zei de verkoper. Waarop de man zei: maar waarom zou ik met iedereen willen praten? En waarover dan?