Terug naar het overzicht

De volle waarheid

28 januari 2019 /
Aart Mak

Preek gehouden door Aart Mak in Het Kruispunt te Landsmeer op 14 mei 2017

Schriftlezing: Openbaring 14: 1-7
1 Toen zag ik dit: het lam stond op de Sion, en bij het lam waren honderdvierenveertigduizend mensen die zijn naam en die van zijn Vader op hun voorhoofd hadden.
2 Ik hoorde uit de hemel een geluid komen dat klonk als het geluid van geweldige watermassa’s, van zware donderslagen; het klonk als het geluid dat muzikanten maken die op de ​lier​ spelen.
3 Er werd voor de troon en voor de vier wezens en de oudsten iets gezongen dat leek op een nieuw ​lied. Niemand kon het ​lied​ begrijpen, behalve de honderdvierenveertigduizend mensen die van de aarde zijn vrijgekocht. 4 Dat zijn degenen die zich niet met vrouwen hebben afgegeven maar ​maagdelijk​ zijn gebleven. Zij volgen het lam waarheen het maar gaat. Ze zijn uit de mensheid vrijgekocht om als de eerste opbrengst te worden aangeboden aan God en aan het lam.
5 Geen leugen komt over hun lippen, er valt niets op hen aan te merken.
6 Toen zag ik opnieuw een ​engel, die hoog in de lucht vloog. Hij had een eeuwig ​evangelie​ dat hij bekend moest maken aan de mensen op aarde, uit alle landen en volken, van elke ​stam​ en taal.
7 Luid riep hij: ‘Heb ontzag voor God en geef hem eer, want nu is de tijd gekomen dat hij zijn oordeel zal vellen. Aanbid hem die hemel en aarde, zee en ​waterbronnen​ geschapen heeft.’

 Lezing uit het evangelie: Johannes 16: 5-15
5 Nu ga ik weg, naar hem die mij gezonden heeft, maar niemand van jullie vraagt: “Waar gaat u naartoe?” 6 Jullie zijn verdrietig, omdat ik jullie dat gezegd heb. 7 Werkelijk, het is goed voor jullie dat ik ga, want als ik niet ga zal de pleitbezorger niet bij jullie komen, maar als ik weg ben, zal ik hem jullie zenden. 8 Wanneer hij komt zal hij de wereld duidelijk maken wat ​zonde, ​gerechtigheid​ en oordeel is: 9 zonde​ – dat ze niet in mij geloven, 10 gerechtigheid​ – dat ik naar de Vader ga en jullie me niet meer zien, 11 oordeel – dat de heerser over deze wereld is veroordeeld.
12 Ik heb jullie nog veel meer te zeggen, maar jullie kunnen het nog niet verdragen. 13 De ​Geest​ van de waarheid zal jullie, wanneer hij komt, de weg wijzen naar de volle waarheid. Hij zal niet namens zichzelf spreken, maar hij zal zeggen wat hij hoort en jullie bekendmaken wat komen gaat. 14 Door jullie bekend te maken wat hij van mij heeft, zal hij mij eren. 15 Alles wat van de Vader is, is van mij – daarom heb ik gezegd dat hij alles wat hij jullie bekend zal maken, van mij heeft.

De volle waarheid
Goed gehoord wat er zo-even werd gelezen? Over 144.000 mensen aan wie echt niets mankeert, het staat op hun voorhoofd geschreven. Ze hebben zich niet met vrouwen ingelaten dus, ja, dat moeten dan mannen zijn waarschijnlijk. Maagdelijk gebleven mannen. Dat is typisch zo’n oude tekst die je weer eens bepaalt bij hoeveel honderden jaren ons scheiden van de tijd dat de schrijver dit noteerde. En dan gaat het in het daarnaast evangelie ook nog een keer over de volle waarheid. Wat is dat, de volle waarheid?
Het lijkt erop dat Jezus dit zegt: Ik moet weggaan, anders worden jullie niet veel wijzer. Er moet iemand na mij komen, dat is een geest en natuurlijk denk je dan: dat zal de Heilige Geest wel zijn.

Dit moet over Pinksteren gaan. Er moet iemand komen die jullie iets laat weten wat Jezus zelf blijkbaar nog niet kon vertellen. Hij had het gekund maar hij deed het niet en dat noemt hij dan de volle waarheid. Nou, ga d’r maar aanstaan. Dit is allemaal best ingewikkeld.

Wat doen we hier elke zondag? Ik ben nu bij u en op andere zondagen weer op andere plekken. Wat doen we nu met elkaar als gemeente van Jezus? Mijn antwoord: je zingt, je bidt, je ontmoet elkaar, je leeft met elkaar mee, in lief en leed, maar je probeert ook een geheim vast te houden. Dat is de wereld van het geloof.

Soms is die spat zuiver en glashelder. Maar je kunt ook lang niet alles doorgronden. Ik noem maar wat. Wat gebeurt er met de mens als die sterft? Je gelooft iets, maar zeker weten doe je het niet.

Wie ben je zelf eigenlijk? Mag je er zijn? Deug je wel? Daar kun je hevig aan twijfelen. Zal het goed met je gaan in de toekomst?
Dat weet geen mens. Lukt wat je wilt? Dat weten we ook niet. Ik kan nog een hele hoop van dat soort vragen stellen. Het leven heeft nu eenmaal dingen waarvan je niet weet hoe ze in elkaar zitten. Zoals mensen in vroeger tijden dachten dat de aarde plat was, het is een tijd geleden, maar goed, ze dachten dat de aarde plat was en je zou er dus vanaf kunnen rollen, er vanaf kunnen varen met een schip. Moet je je voorstellen hoe dapper het was van ontdekkingsreizigers met hun schepen, dat ze toch doorvoeren naar de horizon. Dus mensen moeten ook dapper zijn, zoals wetenschappers het ook in vroegere tijden aandurfden om geheimen te ontsluieren. Terwijl er ook raadsels bleven. Ik hoorde gisteren weer een hoe de Spaanse griep van 1918, we hadden net de Eerste Wereldoorlog gehad met miljoenen slachtoffers, nog veel meer miljoenen slachtoffers opeiste. Het was een raadsel. Tegenwoordig kunnen we door allerlei onderzoek waar we ook veel geld insteken, epidemieën heel tijdig onderkennen en antiserums ontwikkelen.
En dat kon wel eens in de richting zitten die Jezus bedoelde.

De volle waarheid ontwikkelt zich toch, hoeveel raadselen en geheimen onopgelost blijven. Het zou kunnen dat jezus bedoelt dat er een Geest komt die zal onthullen wat hij nooit zei. Zijn leerlingen van toen tot en met nu zullen stap voor stap naar de volle waarheid worden geleid. Dat is het proces van de geschiedenis. Dat is dat mensen toen, met al hun inzichten, nog niet zoals wij vonden dat slavernij uit den boze was. Ik noem maar wat. Het heeft heel lang geduurd voordat Harriët Beecher Stowe en anderen aan hun tijdgenoten duidelijk maakten dat je andere mensen niet als slaaf mag houden of behandelen. Dat is eeuwenlang vanzelfsprekend geweest, achteraf onvoorstelbaar. Zou het kunnen dat Jezus dat bedoelt met de volle waarheid: dat is het proces, de ontwikkeling van de mensheid? Zou dat kunnen?
Veel van wat we nu doen was kort geleden nog onvoorstelbaar.

De mensen die geboren zijn in de oorlog of daarvoor, hebben de nog meegemaakt waarin het heel lang duurde voordat je wist wat er aan de andere kant van de wereld gebeurde. Tegenwoordig weet je dat in tien seconden of nog minder. De digitale snelweg is overweldigend. Dat is een enorme stap die wij daarmee hebben gezet. Het verhoogt ook de onrust, want je weet als moderne mens heel veel, eigenlijk te veel. Moet je ook maar mee leren omgaan. Maar tegelijkertijd kunnen wij daardoor ook veel sneller ingrijpen bij naderende catastrofes of rampen. Alles heeft altijd twee kanten, maar het lijkt alsof de waarheid over wat er gaande is en hoe het leven in elkaar zit, zich steeds verder ontwikkelt. Zou Jezus dat bedoelen? De wijze Jezus, dat alwetende kind van God (of was hij ook een kind van zijn tijd?), zou hij dat bedoelen toen hij ooit een keer zei: ‘Ja, jullie denken dat jullie veel weten, maar dat is nog maar een fractie. Jullie zullen in de loop der tijden nog veel meer te weten komen en dat is het werk van de Heilige Geest.’

In de kerk kijken wij daar naar uit, naar de Heilige Geest, de voortdurende, altijd voortschrijdende uitstorting van de Heilige Geest. Dat is al gebeurd, natuurlijk is dat al gebeurd!

Alleen, het dringt niet goed door wat die Heilige Geest, de kracht van God zelf, sterker nog: God zelf, wat die Heilige Geest allemaal doet. Ik heb geleerd en ik zie het nog steeds zo, dat je wat een chirurg doet, met heel veel deskundige precisie iemand opereren en daardoor iemand in staat stellen om te genezen, ook mag zien als het werk van de Heilige Geest. Zo’n chirurg voert een operatie uit die twee eeuwen geleden nog niet mogelijk was. Neem de anesthesie, wetenschap van de narcose zeg maar even. Je moet je voorstellen: twee eeuwen en alle tijd daarvoor moest een mens op een stuk hout bijten en de meest helse pijnen doorstaan omdat hij geopereerd ging worden. Nog een voorbeeld. Kinderen. Kinderen, ver voor de tijd van de AOW, werden gezien als goedkope arbeidskrachten. Aan kinderen speciaal werd geen aandacht besteed. Overigens ook niet aan gehandicapten of geesteszieke mensen. Dat is allemaal veranderd, ook dank zij de kerk. In de 19e eeuw zijn het met name predikanten geweest. Die inrichtingen en stichtingen hebben gebouwd en opgericht om plaats te bieden aan mensen die normaal gesproken uit de boot vielen. Daar hadden ze in de tijd van de Bijbel nog niet zoveel weet van. Ook dat is een zich ontwikkelende waarheid. Ik stel het met een vraagteken, maar ik vermoed dat dit bedoeld wordt als Jezus zegt: ‘De volle waarheid die komt nog naar jullie toe.’ Het zou heel goed kunnen, ik ga er zelf vanuit, dat wij nu anno 2017, nog bij lange na niet weten wat mensen over 50 jaar zullen weten. Wij allemaal, generatiegenoten, tijdgenoten, kunnen nu al tegen elkaar zeggen: het is onvoorstelbaar hoe snel alles gaat. De ontwikkelingen, de ontdekkingen. Het is nu al weer veel verder dan tien of twintig jaar geleden. Dat is zelfs een versnellende beweging lijkt het. Je kunt er natuurlijk van zeggen dat het geloof iets heel anders is, meer voor de binnenkamer en voor je geestelijk leven, maar je kunt ook zeggen dat de kracht van God op allerlei manieren bezig is zich te ontvouwen in dit leven. En dat gaat voor een (groot) deel  via mensen, hij fluistert het mensen in. Mensen denken dat het hun eigen idee is, maar God heeft het ze eigenlijk via een engel ingefluisterd, in een droom. En zo begonnen ze ooit dijken te bouwen en gingen anderen in de weer met kruiden om ziektes te kunnen voorkomen of genezen.

Zo kun je allerlei uitvindingen en ontwikkelingen zien als het werk van de Heilige Geest, in feite een doorwerking van wat Jezus al deed. Die was al bezig met mensen genezen. Hij raakt ze aan en ze gaan weer zien of weer lopen. Ze kunnen weer deel uitmaken van het leven. Jezus zegent ook de kinderen zoals u weet. En tegen de vrouwen op wie door de mannen werd neergekeken zei hij: Kom maar in het midden staan. Die ontwikkeling zie ik achter deze woorden die in het evangelie staan, over de volle waarheid. Ons wordt de weg gewezen naar de volle waarheid.
En dat geldt nog steeds.
Maar er zit nog een kant aan en die wil ik ook met jullie delen.
Dat gaat over het woord ‘oordeel’. Want in allebei de bijbelgedeeltes zit het woord ‘oordeel’ verstopt. Het gaat in het boek Openbaring, het laatste bijbelboek, over 144.000 mensen; het staat op hun voorhoofd geschreven dat zij bij de vader in de hemel horen. En het gaat over een enorm geluid, watermassa’s die donderen, en er gebeurt nog meer. Er is sprake van vier wezens, nou het is onvoorstelbaar, dit is een droom! Dit is droomtaal. Hier kun je eigenlijk met je verstand niets van maken. Het gaat over mensen die zijn vrijgekocht en er wordt gezegd: zij zijn de eerste opbrengst.

Wat moet je daarmee? Nou, het gaat vooral over dat dit het begin is van de tijd van het oordeel. Daarmee wordt dus gezegd door de schrijver: er komt een oordeel. En dat oordeel komt bij God vandaan. En onder dat oordeel zullen alle mensen moeten komen en zullen ze te horen krijgen of ze erbij horen. En hier wordt het visioen gedeeld dat er in elk geval 144.000 mensen zijn die op een of andere manier erbij horen. Dat is natuurlijk voer voor sekten. O, 144.000, nou dat zullen wel alle Jehova’s Getuigen zijn bijvoorbeeld. Maar 144.000 is symbolisch. 12 x 12 x 1000. Dat zijn heel veel mensen. Veel meer dan je denkt. En dat zijn ook mensen die van zichzelf niet denken dat ze erbij horen en toch horen ze erbij. Dat kun je gerust aan God zelf overlaten. Maar er komt wel een oordeel. En dat moet u zich even proberen voor te stellen.

In die tijd, te lang geleden, van de eerste christenen die net als de schrijver Johannes, op Patmos verbannen waren of in de gevangenis zaten of werden vervolgd door de Romeinse keizer en zijn soldaten. Ze hadden geen enkel recht in die samenleving. Niemand nam het voor hen op. En als iemand een leugen vertelde en hen vals beschuldigde dat ze in het donker van de nacht verkeerde dingen deden, dan werden ze opgepakt en dat moesten ze dat bekopen met gevangenisstraf of met de dood. Als dan het woord wordt onthuld (fat is namelijk Openbaring) klinkt dat er een oordeel zal komen van de echte Rechter, van God zelf, bij wie Jezus als het ware aan de rechterhand staat. Dat moet dat voor die mensen van toen die zo aan de kwade machten waren overgeleverd een enorme opluchting zijn geweest. Ze waren van niets zeker in die tijd.

Wij zijn gewend, wij, in de rechtstaat, dat er een rechter is. Zelfs als de overheid ons onheus bejegent, kunnen wij naar een rechter gaan en ons beklag doen bij die rechter. En je hebt redelijke kans dat jou recht zal worden gedaan. als het echt niet klopt wat mensen jou aandoen. Dat is vrij normaal vinden wij nu. Dat was vroeger niet normaal. Dus zeiden mensen toen: God is de rechter en als niemand mij ziet, dan ziet God mij tenminste. En als niemand mij hoort, dan hoort God mij. En als niemand mijn leven serieus neemt, dan geloof ik dat God dat wel doet. Dat wordt ook bedoeld in het boek Openbaring. Het boek is geschreven voor onderdrukte mensen, voor mensen die geen tijd en kans van leven hebben.

Het boek is een troostboek dat helpt om het vol te houden om ondanks dat je voortijdig sterft toch te geloven dat je een keer wakker wordt gekust, op de dag van de opstanding, net als Jezus en dat God je zal aanwijzen en dat je erbij hoort en dat je een wit kleed zult krijgen en een wit steentje en dat je mag ingaan in het koninkrijk der hemelen. Dat je een kind van God bent en dat Jezus voor jou door de hel is heen gegaan en de hemel heeft gewonnen. Dat is het troostende van het boek Openbaring. Het is geschreven voor mensen die daar in het gewone leven geen idee van hadden.

Ze wisten het niet. Ze merkten het niet. Hun kinderen stierven, werden verkocht als slaaf. Ze stierven zelf veel te jong. Het leven was zeven dagen in de week hard werken. Uit dat moeras is het boek Openbaring geboren en dan gaat het zomaar ineens, niet natuurlijk, over het oordeel en dat God zal oordelen. Dat betekent dus ook dat de beulen, de slachters en de onrechtvaardige mensen geoordeeld zullen worden. Er is toch een waarheid. En dat is dan ook weer die volle waarheid. Er is toch een waarheid en God staat daar garant voor. Dat is het geloof in zijn volgens mij meest oorspronkelijke vorm.

Vraag: maar is dat niet allemaal en alleen maar toekomstmuziek?
Is dat beloofde land er wel? Is er leven na jouw dood? Bestaat er wel een plaats waar de tranen van de ogen worden afgewist en de dood niet meer zal zijn? Zullen wij, wij mensen, wij pelgrims, zullen wij ooit aankomen en uitroepen: nu is het goed!? En dan wordt er niemand meer ziek en dan gaat er niemand meer dood en we zullen allemaal als vrienden en geliefden samen zijn. Bestaat dat wel?

De Bijbel zegt: Ja, dat bestaat en daar ben je naar toe onderweg. Maar je sterft voortijdig. Je haalt het niet, je leeft te kort. Of, als je eerlijk bent, en dat gaat ook over de waarheid, je hebt zelf in je leven ook dingen gedaan waarvan je weet dat ze niet deugen. Ook dat is de volle waarheid. De volle waarheid die bij God vandaan komt, bij de Heilige Geest, is ook de waarheid dat je jezelf in de spiegel bekijkt. En dan kun je wel denken: ik heb nog steeds haar, o, wat zie ik er mooi uit, o, het gaat nog goed met mij, maar je moet ook eerlijk zijn en zien wat er in je ogen staat te lezen. De waarheid over mensen kon nog wel eens venijnig zijn. En dat is ook het evangelie. Het evangelie zegt, nota bene uit de mond van Jezus zelf over zichzelf: niemand kan van zichzelf zeggen dat hij goed is, alleen God is goed. Niemand kan zeggen dat ie nooit zijn eigen belang nastreeft. Vul hier uw eigen waarheid maar in. Maar de volle waarheid moet ook bij u en bij mij nog onthuld worden. Uiteindelijk komt dat oordeel bij God vandaan, ook de waarheid over jezelf. En als je die waarheid over jezelf nu wilt of durft toe te laten, gebeurt er al iets met je en dan is je contact met God al anders aan het worden. Dan kan er ineens wat liefde bij komen. En oprechte behoefte aan vergeving. Sorry zeggen tegen je medemensen.

De hele wereld beschuldigen is niet zo moeilijk. Maar dat je jezelf kunt aanpakken en eerlijk met jezelf durft om te gaan, dat is de kunst. Dat hoeven anderen niet te weten, maar jij in jouw binnenkamer, alleen met God, als jij het maar weet.

Ik denk dat dat ook bedoeld wordt als Jezus dit zegt. En dan voel je je nog meer verbonden met Iemand die jou intens liefheeft en die jou nooit laat vallen uit zijn hand. Dat is het wonder van het christelijk geloof. Wij hoeven niet eindeloos te presteren om toch door God geliefd te worden. Wij hoeven niet perfect te zijn, al zouden we het al kunnen, om toch door God omhelsd te worden. Integendeel, God neemt onze zonden voor lief. Hij wist ze uit en Hij zegt: ‘Kind van mij, jij bent van mij.’

Dat wordt ook bedoeld in het boek Openbaring. Uiteindelijk zal het zich aan ons onthullen. ‘Jij bent van mij’, zegt God. En je mag het op je voorhoofd nu nog niet geschreven hebben staan, maar God ziet aan de buitenkant wat van binnen is. En misschien ziet Hij wel wat op jouw of mijn voorhoofd geschreven staat. Zoals Maarten Luther daar altijd mee bezig was. Ik ben een zondaar, maar ik ben ook een kind van God. Ik doe soms fout, maar ik weet dat liefde bestaat, ook voor mij. Ik doe wel soms dom, maar diep van binnen weet ik welke kant ik op moet lopen.

Nou, dat wilde ik met u delen. Dat is volgens mij de volle waarheid. Nog een keer. De volle waarheid is dat de mensheid zich ontwikkelt. En je mag hopen en daar kun je zelf alles aan doen als gemeenschap, als persoon, als je gaat studeren. Kies een vak waar de mensheid iets mee kan doen, zou ik zeggen. Als je dat doet, kun je meedoen aan dat proces van ontwikkeling. We gaan nog dingen beleven ook, misschien nog tijdens ons leven, waarvan we zullen zeggen: Warempel, dat we dat nu wel kunnen, dat is toch fantastisch of dat we dat nu pas echt goed door hebben, wat geweldig! Laten  we alle zeilen bijzetten om van deze wereld een betere wereld te maken waar niet alleen de mens maar ook de dieren zich thuis voelen. Dat is de ene kant van de volle waarheid. En aan de andere kant is die volle waarheid toch ook typisch voor gelovige christenen. Dat is de eerlijkheid aandurven om naar jezelf te kijken. Je oprechte eerlijkheid. Dat je jezelf onder ogen durft te komen en dat je daarin de verbinding met God zoekt.

De ontdekkingsreis dat liefde bestaat. Ook voor jou. En dat je erbij hoort, ondanks alle commentaar op jezelf, om te beginnen bij je eeuwige oordeel over je zelf. Dat is de volle waarheid.

De waarheid die God openbaart aan ons mensen, zo mogelijk nog tijdens ons leven.
Amen.

Deel deze column:

Andere gerelateerde columns: