Terug naar het overzicht

Voor wie rouwt staat de tijd stil

26 mei 2019 /
Aart Mak

De dood is niet langer taboe en voor sterven en rouw is veel aandacht. Toch kun je je met een groot verdriet verloren voelen in deze samenleving. Voor wie rouwt staat de tijd stil, de meeste anderen haasten zich vooruit van vandaag naar morgen.

Nooit meer de oude

Kun je verdriet te boven komen? Of op z’n minst leren hanteren? Ja, dat kan. Maar het gevoel van gemis blijft. Je wordt nooit meer de oude. Je bent je onschuld kwijt. De grote schrik zal soms nog jaren in je innerlijk rondzwerven. Als je denkt dat je weer in je normale doen raakt, kan die schrik zich plotseling aandienen en voel je weer wat je toen voelde.

Deel van je wezen

Kun je dan je verdriet verwerken? Een mens is geen recyclingbedrijf waar afval wordt verwerkt tot nieuwe producten. Verdriet kan niet verwerkt worden, ondanks dat dit vaak wel zo wordt genoemd. Verdriet is op zeker moment een deel van je wezen geworden. Zoals een huid na verloop van tijd littekens herbergt. Maar een huid geneest doorgaans snel. Het wezen dat we mens noemen niet. Een mens heeft tijd nodig. En die tijd verloopt niet langs een rechte lijn. Daar zit een probleem.

Aandacht voor sterven en rouw

Er is in deze samenleving veel aandacht voor terminaal ziek zijn, sterven en rouw. Kanker wordt doorgaans bij de naam genoemd. Er zijn hospices waar mensen in alle rust kunnen sterven. De dood is weer zichtbaar aan het worden. De hulpverlening is de laatste jaren goed en zinnig geworden. Dat komt voort uit een samenleving waarin de waarde van een enkele mens in tel is en waar we het geld ervoor over hebben om hier tijd en aandacht aan te geven. We staan meer dan ooit stil bij geluk, maar houden evengoed de pas in bij alle ongeluk. Dat is het goede nieuws.

Je verloren voelen met je verdriet

Maar hoe komt het dan dat mensen met een groot verdriet zich ook in deze samenleving nog zo verloren kunnen voelen? Alle kennis over rouw heeft blijkbaar nog niet geleid tot een alom aanwezige empathische manier van omgaan met mensen die een verlies ervaren. Nog steeds worden troosteloze opmerkingen gemaakt als: ‘Wordt het geen tijd om weer eens wat te gaan doen?’ of ‘Het wordt tijd om weer flink te zijn’. De tijd nemen om te rouwen past niet bij de manier waarop veel mensen zich door het leven haasten. Dat is het slechte nieuws.

Vluchtigheid en geheugenzwakte

Hoe zal iemand voor wie de dag te weinig uren heeft, echt aandacht kunnen hebben voor iemand voor wie de tijd lijkt stil te staan? Deze tegengestelde stromen, van tijdloosheid en haast, van terugkeren en vooruit snellen, botsen in de beleving van veel mensen die rouwen. Zeker als de belangstelling taant. Want in een samenleving waarin iedereen zegt het druk te hebben, kan het niet anders of vluchtigheid en geheugenzwakte horen bij de stijl van leven. Eerst wordt er nog aan je gedacht en dan word je vergeten of men gaat ervan uit dat je er wel overheen zult zijn. En hoe meer verdriet je hebt, hoe groter het contrast is met de vitale en hardwerkende levensgenieters. 

Terugkeren

Voor degene die rouwt staat de tijd stil. In plaats van in een rechte lijn te leven, van dag tot dag, cirkel je als rouwende met je gedachten en gevoelsleven maandenlang om die ene gebeurtenis. De film van alles wat toen zo’n diepe indruk maakte maar amper bevat kon worden, dringt zich keer op keer aan je op. Je ziel wil alles opnieuw beleven. Soms zou je zelfs willen dat je kon terugkeren in de tijd. Je probeert de gelukkige momenten terug te halen in je geest. Waar anderen met morgen en toekomst bezig zijn, leef jij in het verleden.

Niet vergeten

En toch is er ook hoop. Niet omdat we ziekte en dood ooit een keer de baas worden, maar omdat de dood minder taboe geworden is. Ik ontmoet mensen die thuis met een foto, brandende kaars, een bloem of groene tak ervoor uitkomen dat zij iemand missen, met alle liefde die ze nog steeds hebben voor die ander. Ik kom in de herfst op allerlei bijeenkomsten, van kerken en vaak ook van uitvaartondernemingen, begraafplaatsen en crematoria waar namen worden genoemd, lichtjes wordt ontstoken en onbekenden hun rouw en heimwee met elkaar delen. Op alle scholen wordt nog weken, zelfs maanden nagepraat over een klasgenoot die gestorven is. Kranten besteden meer dan ooit aandacht aan bekende en onbekende gestorvenen.

Tijd

Mooie woorden, mooie herinneringen. Maar dat verdriet, o dat verdriet. De tijd heelt dan wel alle wonden, zoals men zegt, maar niemand heeft erbij gezegd hoe die tijd eruit ziet en hoelang hij duurt.

Eerder verscheen dit verhaal in 'Ik mis je, verhalen van rouw en verlangen', een uitgave van het blad Open Deur.

 

 

Tags - dood - geheugenzwakte - niet vergeten - rouw - stilstaan - Tijd - verdriet - vluchtigheid - vooruitsnellen

Deel deze column:

Andere gerelateerde columns: