Weet je nog?

Hoe ver terug gaat je herinnering? Kun je nog beschrijven wat voor weer het was toen je voor het eerst naar school ging en een klaslokaal betrad met andere kinderen? En weet je nog waar jij je eerste zoen gaf of kreeg? Niet de kus op de wang of voorhoofd van vader of moeder, maar die van een leeftijdsgenootje. Of de dag dat je ging verhuizen. Of dat de hond waarmee je was opgegroeid, niet meer verder kon en naar de dierenarts moest worden gebracht om niet meer terug te keren.

Geëtst in het geheugen

En weet je nog toen je gestraft werd om iets wat jij niet had gedaan? Of dat iemand zo ongelooflijk boos op je was en u angst had dat hij jou iets zou aandoen? Of dat je hoorde dat iemand van wie je hield, iemand die als vanzelfsprekend bij je hoorde, overleden was. Dood. En jij, kind nog, wilde weten wat dat was, dood. Zulke ervaringen die diep ingrijpen, weten de meeste mensen nog. Ze zijn als het ware geëtst in ons geheugen. Maar andere herinneringen? Hoe lang gaan de meeste van jouw herinneringen mee? Gelukkig vergeten wij ook veel.

Lichtinval

Ik ben soms verbaasd over wat anderen zich nog weten te herinneren. Klasgenoten van vroeger. Sporttoernooien. Eindexamenfeesten. Uitspraken van leraren. Ik heb een redelijk geheugen; ik herinner mij vooral sferen, geuren, tinten. Als ik ergens kom waar ik ooit eerder ben geweest en er hangt dezelfde sfeer, komt alles wat ik dacht niet meer te weten, zomaar terug. Ik bezoek iemand die ik lang niet heb gezien en gesproken – een jaar of wat – en door de klank van de stem, de gelaatsuitdrukking, de sfeer van het huis, de lichtinval komt alles weer terug.

Schrik

En soms overvalt het mij. Ik schrik. Dan zegt iemand wat en vraagt: weet je dat niet meer? En ik weet het echt niet meer. En ik fantaseer in een seconde hoe ze later zullen zeggen dat dit het moment was dat de achteruitgang van mijn geheugen begon. Ergens moet het toch beginnen. En toen dat pas weer eens gebeurde, hoorde ik mijzelf pleiten voor het recht op vergetelheid.

Vergetelheid

Ja, ik had ook ergens wat gelezen. Het recht op vergetelheid. Dat is een betrekkelijk nieuwe term die slaat op alle gegevens die van en over ons tot in der eeuwigheid zijn opgeslagen op databestanden en die jou tot in lengte van jaren kunnen achtervolgen. Kleine vergrijpen, domme dingen. Altijd op internet, als iemand je naam intikt, kan hij lezen dat je veertig jaar geleden een scheve schaats hebt gereden. Dat zou gewist moeten worden, zeggen de juristen. Ze hebben een goed punt. En ik weet ook wel dat dit recht op vergetelheid iets heel anders is dan mijn quasi-getob met mijn geheugen.

Dagboek van Anne

Maar toen ik de tranen over mijn wangen voelde stromen bij de laatste scenes van een stuk over Anne Frank, was ik dat joodse meisje ineens zo dankbaar dat ze haar dagboek had bijgehouden. Al die herinneringen van Anne. Om nooit te vergeten. Dan wijkt het recht op vergetelheid voor de plicht om te weten.