Ik ken genoeg mensen die het met het geloof gehad hebben. Wat heeft het dan aan goeds gebracht? Mensen zijn bang gemaakt voor de hel en het eeuwige vuur. Mensen die hun best deed om hun hoofd overeind te houden in de woelige golven van het leven, kregen te horen dat ze ten diepste toch niet deugden. Vrouwen moesten eeuwenlang een flink aantal treetjes lager staan omdat er geciteerd werd uit een heilig boek dat ontstaan was in een agrarische samenleving van vroeger waar dat nu eenmaal zo was: eerst de man, dan de vrouw. maar of God dat zo wilde?

Er zijn tegenwoordig aardig wat mensen die zeggen dat geloof of godsdienst eerder zorgt voor meer geweld dan voor meer vrede tussen mensen. Dat is te begrijpen. Want juist het geloof heeft fanatisme tevoorschijn geroepen. En als mensen Bijbelteksten of teksten uit de Koran gaan gebruiken als stenen om elkaar naar het hoofd te gooien, dan is dat geweld. In Uganda zijn er bisschoppen en priesters die tegen de mensen in hun kerk zeggen dat ze iemand die homoseksueel is moeten aangeven bij de politie en dan is er in dat land een wet die zelfs de doodsstraf aan zo iemand kan uitvoeren. In Eritrea wordt een vrouw van haar hals tot aan haar voeten rechtop in het zand begraven en dan gaan een stel mannen stenen gooien omdat hun heilige boek dat volgens hen voorschrijft: een overspelige moet je stenigen. Moet ik ook wat zeggen over de extreme moslims die zich op een marktplein van Bagdad opblazen en tweehonderd medemensen mee de dood innemen? Moet ik iets zeggen over de priesters in allerlei westerse landen die hun kerk en hun paus in verlegenheid hebben gebracht met hun geknoei met kinderen? Komt de tijd dat het Licht gaat schijnen, dan dichterbij?

Maar toch komen we met elkaar toch langzamerhand een aantal stappen verder. Kopenhagen was niet het einde maar slechts het begin. Dat we vooruit komen is lang niet altijd dankzij kerk of moskee. Veel goedwillende godsdienst is helaas vaak niet meer dan een soort club denken waar verder niemand veel wijzer van wordt. Maar het kind van Bethlehem werd dan ook niet geboren in een kerk of kapelletje (dat hebben ze er later pas van gemaakt), maar in een stal. En er kwamen geen vrome joden, zeg maar kerkmensen van toen, als eersten op het geboortefeest, maar vagebonden, herders en wat vreemdelingen uit het oosten. En het heeft hen geraakt. En ze hebben veel later begrepen dat in dit kleintje het grote geheim schuil ging. Het is zo simpel. Goed zijn. Goed doen. En als je dat niet kunt, probeer je het toch. En als je het verkeerd doet, probeer je het opnieuw. En als je het meer dan een keer verkeerd doet, vraag je om vergeving. Natuurlijk was dat te simpel. Als je alleen maar bezig bent met jezelf, is dat irritant. Als je aan de macht bent en iemand, Jezus van Nazaret, zegt dat ieder gelijk is, mannen, vrouwen en dat kinderen ook mensen zijn (dat was revolutionair in die tijd), dan is dat meer dan irritant. Weg met hem. Kruisig hem!

Want altijd waren er mensen die het begrepen. Misschien waren het niet de vroomsten. Juist niet. Ook niet de rijksten, want rijkdom is een flinke hindernis om te ontdekken wat het echte leven is. Het waren ook meestal niet de knapsten. Want je hebt gestudeerd en men kent jou deskundigheid en wijsheid toe. Wat zul je je dan verlagen om te zeggen dat het leven zo simpel is dat een kind het kan begrijpen? Maar er waren altijd mensen die het begrepen. Vergis u niet: in vroeger tijden waren de verschillen tussen mensen veel groter. De koningen waren zeer machtig, de priesters onaanraakbaar, de soldaten angstaanjagend, de straten onveilig, de mensen van de overkant niet te vertrouwen, de oorlogen niet van de lucht, de ziekten ondoorgrondelijk en onoplosbaar, de armoede onvoorstelbaar en de toekomst onvoorspelbaar.

Wij zijn op weg als mensheid. En wij zijn al aardig wat stappen gevorderd. We wisten van het licht. Want hoeveel Kerstnachten zijn er sinds Bethlehem al niet geweest? Maar we kwamen op onze weg, als persoon en als mensheid ook de schaduw tegen. We hebben zoveel moeten leren en nog is dat het geval. Wie deze week in de wachtkamer zat van een poli, weet hoe je dan jezelf kunt tegenkomen. Wie ziet wat er in Kopenhagen gebeurde, leert dat het niet anders kan dat de volken elkaar zo tegenkomen. Maar toch komt de tijd dat het licht gaat schijnen steeds dichterbij. Want we hebben de kennis in huis. We weten hoe het moet. We hebben de grondwet, de mensenrechten, de Verenigde Naties, de heilige boeken, de geestelijke leiders, de persoonlijkheden, en vooral zoveel gewone, nadenkende mensen die niet voor zichzelf alleen willen kiezen.

En God dan? Want over God wordt niet alleen zoveel gezegd, maar ook zoveel gedaan in zijn Naam. Wat moeten we daarmee? Discussiëren over wie God is? Bespreken welk heilig boek het meeste deugt? Onderzoeken wie de waarheid in pacht heeft? Onmogelijke taak. Als u maar een ding onthoudt. Als God een beetje op Jezus lijkt, en dat geloof ik zelfs meer dan een beetje, dan sluit God altijd overal achteraan aan in de rij. Mensen doen hun best misschien. Maar er vallen slachtoffers. En God zegt: Is er een slachtoffer? Dan word Ik het ook! Lopen vrouwen gevaar mishandeld te worden? Dat wil Ik, zegt God, zo'n verkrachte, opgejaagde vrouw zijn. Worden kinderen geminacht? Dan wil Ik geboren worden als een kind. En maar hopen dat u en ik het begrijpen. Niet wanhopen. En elkaar niet de put in praten. En niet elkaar beschuldigen. En elkaar niet veroordelen. Want God oordeelt ook niet. Hij staat niet bovenaan de piramide van macht en oordeel, maar helemaal onderaan. En daarom is God daar waar het beweegt, bij al die gewone mensen. En dat is al zo lang aan de gang. Daarom is het dat de tijd dat het licht gaat schijnen steeds dichterbij komt.

Met muziek van Grieg en Rachmaninoff. Verder hoorde u Dirk Out in de Martinikerk in Bolsward die improviseerde op de melodie van gezang 139 (Komt, verwondert u, hier mensen). Gelezen werd uit Jesaja 60: 1-2.