Met muziek van Grieg en Rachmaninoff. Verder hoorde 'Dark eyes', gespeeld door Pia Beck en Dirk Out in de Martinikerk in Bolsward die improviseert op de melodie van gezang 483 (Gij die alle sterren houdt). Gelezen werd uit Jesaja (9: 1). Het gebed kwam uit de bundel 'Bij gelegenheid (II)' van Sytze de Vries.

De afgelopen week werd ik in sneltreinvaart in mijn geest naar vroeger tijden teruggevoerd. Ik zag me weer staan, met een korte broek - het is zomer, met een kwartlitertje lauwe melk in de hand, telkens weer m'n afgrijzen voor de erin ronddrijvende klonten vet overwinnend. Ik was jaloers op mijn klasgenoten die voor deze dagelijkse weerkerende kwelling bleven gespaard omdat hun ouders om een of andere reden niet wensten mee te doen aan deze naoorlogse opbouw van Nederland. Ik heb het dus over schoolmelk. Die kinderen zonder melk mochten na de bel voor het speelkwartier bovendien direct naar buiten. Wij niet. Wij bleven achter, want eerst moest het witte vocht geconsumeerd worden. En zo stond ik met mijn lotgenoten geschaard rond een kratje en klokte zo snel als mijn maag dat toestond de kwartliter kalfjesdrank achterover. En terwijl de andere kinderen al lang en breed aan hun spel op het schoolplein waren begonnen, kwamen de melkbrigadiertjes tenslotte ook nog eens van de buitenlucht genieten. Al gauw was ik het verplichte melkritueel vergeten. Tenzij ik te hard rende. Dan klokte en kolkte het in mijn maag. En deed ik het maar even wat kalmer aan omdat ik niet nóg een deel van het vrije kwartier wilde missen.

En zo is Nederland in de jaren '50 en '60 groot geworden. De boeren hadden er een afzetgebied bij en kinderen als ik werden blozend en gezond. Bovendien spaarden we de melkdoppen ook nog. Want, zo leerde je van de meester, er waren heel wat arme mensen in warme landen die wat extra's heel goed konden gebruiken. Waar melk dus al niet goed voor was! Een van die warme landen met arme mensen was natuurlijk ook China. En dat brengt me weer bij vandaag. China heeft inmiddels niet alleen een heleboel geld waarmee ze zo langzamerhand flink bijdragen aan het draaiende houden van de westerse economieën, maar ook heel veel melk. Met het daarbij horende schandaal, het zogenaamde melamineschandaal. Een stelletje enge mensen voegde melamine toe aan melkpoeder. Op die manier verhulden ze dat de melk was aangelengd met water. Melamine wordt gebruikt als grondstof voor harsen en coatings en er worden o.a. plastic borden en bestek van gemaakt. Geen wonder dat er zes kinderen overleden en honderdduizenden ernstig ziek werden door het drinken van deze nepmelk. De misdadigers zijn opgepakt en twee van hen, Zhang Yujun en Geng Jinping kregen deze week de doodsstraf. Dat is wel erg cru. In China zijn ze helaas nog steeds niet zo nauwgezet als het om mensenlevens gaat. President Obama liep er onlangs nog op eieren, omdat hij zijn gastheren niet de indruk wilde geven dat wij beter weten wat goed is voor de wereld. Maar hadden ze die mannen niet levenslang kunnen geven, niet op water maar op melk en brood?

Over dood en leven gesproken. Ik heb gefascineerd gelezen over die Belgische man die 23 jaar in coma heeft gelegen. Hij werd slachtoffer van een verschrikkelijk auto-ongeluk, hij werd voor dood uit de bijna geplette auto gezaagd, hij kwam na dagen enigszins bij, was toen uiterst onrustig en kreeg een kalmering van een of ander goedje. Hij gleed toen weg en men zei dat het een coma was, een toestand van bewusteloosheid waarbij de lichaamsfuncties het blijven doen. Maar hij was dus niet bewusteloos! Nu hij min of meer ontwaakt is, blijkt dat hij zich overal bewust van was maar zich op geen enkele manier kon uiten. Ik vind het onvoorstelbaar en schrikaanjagend. Een geest, gevangen in een lichaam, onmachtig om zelfs maar met een ooglid te bewegen. Weer een nieuw woord geleerd: 'locked-in' - alsof iemand in een kluis zit opgesloten en niemand heeft het in de gaten. Ik vroeg me af of zo iemand, Rom Houben heet hij, nog ergens in gelooft. Wie moet je voor zo'n in jezelf opgesloten leven dankbaar zijn? Wat voor reden heeft hij om in het bestaan van God te geloven? Of was het, bij gebrek aan geloof, een klein beetje hoop en vooral een hele grote stapel liefde van anderen, zijn ouders met name, die hem terugbrachten in het leven? De doodsstraf die ze in China nog steeds hanteren is onmenselijk en wreed. Maar dit zou je haast een levensstraf noemen. Het is even of zo mogelijk nog meer onmenselijk en wreed voor de betrokkene. Maar hij leeft weer en geeft signalen dat een gelukkig mens is.

Dat brengt mij tenslotte bij het huidige gevecht om welzijn en geluk in de Nederlandse samenleving. Er is, zoals ook ik al eerder hier zei, veel onrust en dreigende chaos in de Nederlandse samenleving. Vandaag is het Advent geworden. En tot mijn verrassing en vreugde hebben collega's van mij, allen woonachtig en werkzaam in Twente, deze tijd van hoop en licht aangegrepen om een boodschap de wereld in te sturen. Na een soort belijdesterse immigranten nu alle aandacht, omdat de samenhang en onderlinge verbondenheid in de samenleving voluit in het geding zijn. Maar tegelijkertijd valt te constateren dat velen in onze samenleving de gerezen problemen onverkort en zonder nuance verbinden met de godsdienst van veel niet-westerse immigranten: de islam. Het is waar dat in tal van islamitische landen een rigide regime heerst, dat weinig of geen ruimte laat voor andersdenkenden, bij voorbeeld voor de christelijke minderheden. Eveneens zien ook wij het grote gevaar van islamitisch geïnspireerd terrorisme dat zich onder meer keert tegen de grondslagen van onze democratische samenleving. Wij ontmoeten echter ook voortdurend voluit geïntegreerde moslims die al hun kaarten zetten op het vreedzaam samenleven en het opbouwen van de samenleving en niet meegaan in de polarisatie tussen 'de islam' en 'het Westen'. Advent is de tijd van uitzien naar het licht dat komende is in de wereld, een visioen van vrede dat vraagt om vertrouwen. Daarom verwerpen wij de toon van brute belediging, hatelijke hoon en aanzwellende zwartmakerij van mensen en bevolkingsgroepen vanwege hun geloof of levensovertuiging die het onderlinge vertrouwen teniet doet, de vervreemding voedt en de angst voor de ander bespeelt.'

Laat, zo zeggen de twintig dominees en pastoraal werkers tenslotte (in mijn woorden), Advent de tijd zijn van verlangen naar God, van eerbied voor elk mens persoonlijk en de tijd zijn dat wij ons bekeren van angst, vooroordelen en grofheid. Ik vind het uiterst waardevol en geef het u graag door. Nog één ding. Melk moet volgens mij niet. Maar hoop moet wel. Hoop doet leven. Dat deze Advent, tijd van hoop en licht, veel angst moge verdrijven!

Mocht u dit manifest in zijn geheel willen lezen, ga dan naar Manifest Twentse dominees.